Künyesi
Jonathan D. Sarna, American Judaism: A History (Amerikan Yahudiliği: Bir Tarih)
Yayın tarihi: 2019 (gözden geçirilmiş ikinci baskı, Yale University Press) – İlk baskı: 2004
Sayfa sayısı: 560
ISBN: 9780300190397
Basılı ve e-kitap formatları mevcut.
Türkçe çevirisi: Yok
Konu ve İçerik
Amerikan Yahudi tarihi genellikle iki zıt anlatıyla açıklanır: başarılı bir entegrasyon hikayesi ya da kimlik kaybı korkusu. Jonathan Sarna bu ikilemden sıyrılıyor ve üçüncü bir yol öneriyor. Amerikan Yahudiliğini ne yalnızca sosyolojik bir olguya indirgemiyor ne de nostaljik bir koruma çabasına hapsediyor. Onun bakışı farklı: dini yaşamı Amerikan toplumunun içinde sürekli yeniden şekillenen bir laboratuvar olarak görüyor.
Kitabın temel argümanı net: Amerika’daki Yahudiliğin evrimi, Amerikan siyasi ve toplumsal tarihinin kritik dönemeçleriyle sıkı sıkıya bağlantılı. 1654’te New Amsterdam’a ayak basan yirmi üç Sefarad Yahudisi ile başlayan hikaye, bugün altı milyona yaklaşan bir topluluğa kadar uzanıyor. Ancak bu süreç yalnızca nüfus artışının değil, her dönemin dini kurumlarının Amerikan değerleriyle yeniden biçimlenişinin hikayesi.
Sarna’nın metodolojisi burada dikkat çekiyor. Pek çok tarihçinin esas aldığı 1880 sonrası kitlesel göçleri “başlangıç noktası” kabul etmiyor; bunun yerine “kurucu dönem”e üç ayrı bölüm ayırıyor. Bu tercihinin nedeni var: Amerikan Devrimi’nin getirdiği özgürlük anlayışı, Anayasa’nın sağladığı din özgürlüğü ve İkinci Büyük Uyanış’ın yaydığı çoğulculuk ruhu sonraki tüm gelişmelerin temelini oluşturuyor. Bu dönemde sinagog örgütlenmesi filizleniyor, laik liderlik geleneği doğuyor ve mezhepsel çeşitlilik şekilleniyor.
19. yüzyıl sonuna gelindiğinde kitabın en çarpıcı analizlerinden biri ortaya çıkıyor: “iki dünya” anlatısı. Alman kökenli yerleşik Yahudiler ile Doğu Avrupa’dan gelen göçmenler arasındaki ayrım, yalnızca kültürel veya sosyal bir fark değil—Amerikan Yahudiliğinin geleceğini şekillendiren bir mücadele. “Uptown” (yukarı mahalle) ile “downtown” (aşağı mahalle), “temple” (tapınak) ile “shul” (sinagog) karşıtlıkları, modernleşme stratejilerinin rekabetini temsil ediyor.
20. yüzyıl bölümlerinde Sarna’nın gözlem gücü daha da belirginleşiyor. Holokost’un Amerikan Yahudi kimliğinde yarattığı sarsıntıyı, İsrail’in kuruluşunun cemaat yapısına etkilerini ve Will Herberg’in “Protestan–Katolik–Yahudi” üçlü modelinden günümüzün çok merkezli Amerikan dini ortamına geçişi ayrıntılı biçimde izliyor.
2019 baskısında eklenen güncel bölümler bugün için kritik soruları gündeme taşıyor: Ortodoksluğun demografik yükselişi ne kadar sürdürülebilir? Muhafazakar hareket neden bu kadar hızlı güç kaybediyor? “Spiritual but not religious” (manevi ama dinsel değil) kimliğinin yükselişi Amerikan Yahudiliğini nasıl dönüştürüyor? İsrail’e bakışta yaşanan değişimler desteğin zayıflaması mı, yoksa çeşitlenmesi mi? Bu sorular, Amerikan Yahudiliğinin geleceğine dair tartışmaların yönünü belirliyor.
Kitabın asıl gücü, karmaşık toplumsal süreçleri dini kurumların penceresinden yorumlamasında yatıyor. Sarna, seküler tarihçilerin dini görmezden gelen yaklaşımıyla dini tarihçilerin toplumsal bağlamı ihmal eden tutumu arasında yeni bir yol açıyor. Ortaya koyduğu model, dini yaşam ile toplumsal koşullar arasındaki karşılıklı etkileşimi sürekli vurgulayan dinamik bir çerçeve.
İçindekiler
İkinci Baskıya Giriş
Birinci Baskıya Giriş
1. Kolonyal Başlangıçlar (Colonial Beginnings)
2. Amerikan Yahudiliğinde Devrim (The Revolution in American Judaism)
3. Birlik ve Ayrılık (Union and Disunion)
4. Amerikan Yahudiliğinin İki Dünyası (Two Worlds of American Judaism)
5. Endişeli Bir Alt Kültür (An Anxious Subculture)
6. Yenilenme (Renewal)
Sonuç: 21. Yüzyıla Doğru – Bir Kavşakta Amerikan Yahudiliği (Into the Twenty-First Century — American Judaism at a Crossroads)
Ek: Amerikan Yahudi Nüfus Tahminleri, 1660–2015 (American Jewish Population Estimates, 1660–2015)
Neden İlginizi Çekebilir?
Amerikan Yahudiliği, modern tarihin en özgün azınlık deneyimlerinden biri olarak kabul edilir. Bir yandan Amerikan toplumuna entegre olurken, diğer yandan dini kimliğini ve kurumlarını koruma mücadelesi vermiştir. Sarna’nın kitabı, bu dengeyi tarihsel derinliğiyle ortaya koyar. Türkiye’deki okurlar için de ilgi çekicidir; çünkü Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişte yaşanan azınlık deneyimleriyle Amerikan Yahudilerinin süreçleri arasında paralellikler kurmak mümkündür.
Okuyucuya Katkısı
Eser, Amerikan Yahudi tarihini öğrenmek isteyen herkes için güvenilir bir kaynaktır. Öğrenciler için açık bir giriş, araştırmacılar için ayrıntılı veriler, kronoloji ve kaynakça, genel okuyucu içinse sürükleyici bir anlatı sunar. Bu özellikleriyle hem akademik çevrelere hem de genel kültür meraklılarına hitap eder.
Yazar Hakkında
Jonathan D. Sarna, Brandeis University’de University Professor ve Joseph H. & Belle R. Braun Professor of American Jewish History. Amerikan Yahudi tarihçiliğinin önde gelen isimlerinden biridir ve din merkezli yaklaşımıyla bu alanda yeni bir paradigma oluşturmuştur.
Sarna, Jonathan D. American Judaism: A History. 2nd ed. New Haven: Yale University Press, 2019.
