Künyesi
Dina Danon, The Jews of Ottoman Izmir: A Modern History (Osmanlı Dönemi İzmir Yahudileri: Modern Tarih)
Yayın tarihi: 2020 (Stanford University Press)
Türkçe çeviri: Seda Kutsal, Monografi Yayınları, 2024
Sayfa sayısı: İngilizce baskı 272 s. | Türkçe baskı 248 s.
ISBN: 9780300246612 (İngilizce) | 9786259908649 (Türkçe)
İngilizcesi basılı ve e-kitap formatlarında, Türkçesi sadece basılı formatta mevcut.
Konu ve İçerik
İzmir, 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında Doğu Akdeniz’in en önemli liman kentlerinden biriydi ve yüzyıllardır süregelen Sefarad Yahudi cemaatine ev sahipliği yapıyordu. Ancak bu köklü cemaat, modern tarih yazımında genellikle göz ardı edilmişti. Dina Danon’un kitabı, büyük ölçüde incelenmemiş Ladino dilindeki arşiv materyallerine ve yerel kaynaklara dayanarak bu boşluğu dolduruyor.
Danon’un temel sorusu şudur: Avrupa’daki Yahudiler farklılıkları nedeniyle sürekli baskıyla karşı karşıyayken, İzmir’de Yahudi olmak olağan bir durumdu. Peki böyle bir ortamda modernlik ile karşılaşma nasıl yaşandı? Yazarın cevabı, kimlik meselesinden çok sınıf ve yoksullukla ilgilidir. İzmir Yahudilerinin modern çağdaki en temel tartışması, “dini farklılık” üzerinden değil, “yoksulluk, hayır kurumları ve toplumsal eşitsizlik” üzerinden yürümüştür.
Kitap, cemaatin gündelik yaşamına çok katmanlı bir bakış sunar:
- Sokaklarda dilenen yoksullar
- Yardım dağıtan hayır kurumları
- Ticaret burjuvazisinin yükselişi
- Hahamlar, laik önderler ve cemaat idaresi
- Gazete yazarları, ayakkabı boyacıları, ev kadınları…
Bu çeşitlilik, İzmir Yahudilerinin modernleşmesini bir bütün olarak anlamayı mümkün kılar. Rothschild Hastanesi’nin kuruluşu, gabela adı verilen cemaat vergileri, Alliance Israélite Universelle’in etkisi, yeni boş zaman kültürü ve Karataş’ın burjuva mahallesi olarak yükselişi, kitabın öne çıkan temalarındandır.
Sonuçta Danon, İzmir Yahudilerinin modernlikle karşılaşmasını, “yoksulluk ve sınıf farklılıklarına dair yeni yaklaşımlar” üzerinden tanımlar. Bu yaklaşım, Osmanlı Yahudi tarihi için önemli bir katkıdır; dini kimlik ve asimilasyon sorularına odaklanan klasik Avrupa merkezli literatüre farklı bir bakış getirir.
İçindekiler
- Giriş: İzmir Yahudilerinin modern tarihine bakış, metodoloji, Ladino arşivlerinin önemi
- Juderia ve Kamusal Alan
- İzmir’in Yahudi mahallesi Juderia’nın gündelik yaşamı
- Sokaktaki yoksullar ve yardım pratikleri
- Hayır kurumlarının işleyişi, Rothschild Hastanesi örneği
- Gerçek Hayır Kurumu Nedir?
- Geleneksel sadaka anlayışının dönüşümü
- Modern hayır kurumlarının ve derneklerin yükselişi
- Alliance Israélite Universelle’in eğitim ve yardım faaliyetleri
- Ticari eğitim ve meslek kurslarının toplumsal etkisi
- Ondan Bir Mösyö Yaratın!
- Karataş’ın yeni Yahudi burjuvazisinin mekânı olarak yükselişi
- Orta sınıf ve seçkinler arasında yeni kimlik arayışları
- Modernleşen boş zaman anlayışları (tiyatro, kahvehaneler, sosyal kulüpler)
- Kehillah’ı Ayakta Tutmak
- Cemaatin finansal yapısı ve gabela sistemi
- Vergi uygulamaları ve yoksul–zengin gerilimi
- Ladino basını ve kamusal tartışmaların şekillenmesi
- Cemaat içinde siyasallaşma eğilimleri
- Otorite ve Liderlik
- Hahambaşılık ve dini otoritenin rolü
- Laik önderlerin yükselişi ve yeni liderlik modelleri
- Dini ve sivil otoriteler arasındaki çekişmeler
- Sonuç: 19. yüzyıl sonundan 20. yüzyıl başına, İzmir Yahudilerinde modernleşmenin çelişkileri ve süreklilikleri
Neden İlginizi Çekebilir?
Bu kitap, İzmir Yahudilerinin gündelik hayatına dair yeni bir pencere açıyor. Modernleşmenin din değil, sınıf ve yoksulluk üzerinden tartışıldığı bir cemaat portresi çiziyor. Yahudi tarihini genellikle Avrupa merkezli okumaya alışkın okurlar için, Osmanlı İzmiri’nin deneyimi farklı bir model sunuyor.
Okuyucuya Katkısı
Araştırmacılar için Ladino arşivlerinden yararlanılarak yazılmış güçlü bir akademik çalışma; genel okuyucu için ise Osmanlı İzmiri’nin çok kültürlü yapısını somut örneklerle canlandıran ilgi çekici bir anlatı. Osmanlı sosyal tarihi, Yahudi çalışmaları ve İzmir’in kentsel tarihiyle ilgilenen herkes için değerli bir kaynak.
Yazar Hakkında
Dina Danon, New York’taki Binghamton Üniversitesi’nde Yahudi Çalışmaları ve Tarihi alanında doçenttir. Stanford Üniversitesi’nde tamamladığı doktora çalışmasını temel alarak kaleme aldığı The Jews of Ottoman Izmir, onun ilk kitabıdır. Modern Sefarad tarihi, Akdeniz Yahudiliği ve Ladino kültürü üzerine araştırmalar yapmaktadır. Ayrıca Ladino’nun korunmasına yönelik “Ladino Lab” girişimini yürütmektedir.
Danon, Dina. The Jews of Ottoman Izmir: A Modern History. Stanford, CA: Stanford University Press, 2020.
Danon,Dina. Osmanlı Dönemi İzmir Yahudileri: Modern Tarih. Çev. Seda Kutsal. İstanbul: Monografi Yayınları, 2024.
