Avrupa Yahudi Mezarlıkları Girişimi (European Jewish Cemeteries Initiative – ESJF), Avrupa genelinde Yahudi mezarlıklarının tespit edilmesi, korunması, belgelenmesi ve sürdürülebilir biçimde gelecek nesillere aktarılması için çalışan uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. 2015 yılında Almanya merkezli olarak kurulan ESJF, özellikle Orta ve Doğu Avrupa’daki geniş Yahudi mezarlık mirasını yerel ve uluslararası işbirlikleriyle koruma hedefiyle faaliyet yürütmektedir.
Holokost ve farklı tarihsel süreçler nedeniyle restore edilmeye ve korunmaya muhtaç hale gelmiş Yahudi mezarlıklarının yerlerini uydu ve drone teknolojileriyle haritalamak, sınırlarını belirlemek, güvenlik altına almak ve bu alanların bakım ve korunmasına yönelik yerel projeler üretmek ESJF’nin temel misyonudur. Holokost öncesi dönemde Avrupa’nın dört bir yanında aktif olan Yahudi cemaatlerinin pek çoğu artık varlığını sürdüremese de, mezarlıklar bu tarihsel varlığın en önemli tanıklarıdır.
ESJF bugüne kadar 35’in üzerinde ülkede 6.300’den fazla Yahudi mezarlığını envantere almıştır. Modern teknolojilerle (drone, LIDAR, coğrafi bilgi sistemleri) mezarlıkların üç boyutlu olarak belgelenmesi ve korunmaya en muhtaç alanların önceliklendirilmesi sağlanmaktadır. Mezarlıkların fiziksel olarak korunması için çit ve bariyer inşası, temizlik ve restorasyon çalışmaları yürütülmektedir. Ukrayna, Moldova, Polonya, Slovakya, Macaristan, Yunanistan ve Baltık ülkeleri dahil geniş bir coğrafyada yüzlerce mezarlıkta koruma çalışması yapılmıştır.
Yerel yönetimler, Yahudi cemaatleri, okullar ve uluslararası fon sağlayıcılarla işbirliği içinde somut koruma projeleri yürütülmektedir. Mezarlıkların bulunduğu bölgelerde toplum bilinci ve yerel sahiplenmeyi artırmak amacıyla eğitim programları, gençlik projeleri ve uluslararası seminerler düzenlenir. Okullara, yerel topluluklara ve gençlere yönelik eğitim materyalleri, sergiler ve seminerlerle Yahudi mezarlıklarının tarihsel, kültürel ve manevi değeri anlatılır.
ESJF, Holokost sonrası yok olma riski taşıyan veya tamamen terk edilmiş mezarlıkları belgeleyerek kolektif hafızanın korunmasına hizmet eder. Avrupa’daki Yahudi mezarlıklarını kapsayan geniş bir dijital veri tabanı oluşturur; haritalar, fotoğraflar ve belgeler aracılığıyla bu mirası araştırmacılara ve kamuya açar.
Avrupa Birliği ve Alman hükümeti gibi uluslararası kurumların finansal ve lojistik desteğiyle sürdürülebilir mezarlık koruma modelleri geliştirilmektedir. ESJF, UNESCO ve Avrupa Konseyi gibi uluslararası platformlarda model uygulamalarıyla örnek gösterilmekte; Avrupa’daki Yahudi kültürel mirasının korunması, tanıtılması ve gelecek nesillere aktarılması yönünde öncü bir rol üstlenmektedir.
Avrupa Yahudi Mezarlıkları Girişimi, hem teknolojik yenilikleri hem de yerel işbirlikleri bir araya getirerek, özellikle yerel sahiplenmenin az olduğu küçük cemaatlerin mezarlıklarına odaklanmakta; Avrupa Yahudi mirasının yaşatılmasında kilit bir misyon yürütmektedir.
